Szymon Askenazy – najwybitniejszy polski historyk dziejów nowożytnych – nie doczekał się dotąd biografii godnej swej naukowej pozycji. Zadanie to znacząco utrudnia fakt, że spuścizna rękopiśmienna historyka została, prawdopodobnie w całości, zniszczona w czasie drugiej wojny światowej. W tej sytuacji każdy zachowany dokument czy list autora Księcia Józefa Poniatowskiego stanowi niezwykle cenny przyczynek do jego życia i twórczości.
Prezentowany list jest interesującym dokumentem do historii wydawnictwa Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej. Encyklopedia ta, potocznie nazywana od nazwiska drukarza i wydawcy „Encyklopedią Sikorskiego”, była, obok Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbranda, najwybitniejszym polskim dziełem encyklopedycznym wydawanym w okresie zaborów. Ukazywała się w Warszawie od 1890 roku do wybuchu pierwszej wojny światowej.
Współpracę z Encyklopedią rozpoczynający wówczas karierę naukową Askenazy nawiązał dzięki zaproszeniu przyjaciela – Tadeusza Korzona, odpowiedzialnego w Komitecie Redakcyjnym wydawnictwa za nauki historyczne i dobór współpracowników w tym przedmiocie. Opracowywane hasła, sygnowane inicjałem A., zamieszczał nieprzerwanie od początku ukazywania się Encyklopedii aż do 1902 roku. Od następnego roku współpraca została przerwana. Być może było to spowodowane toczoną wówczas na łamach „Ogniwa”, przez badacza o uznanej już renomie, dość ostrą w tonie polemiką ze Stanisławem Krzemińskim, sekretarzem redakcji Encyklopedii. Na łamy wydawnictwa powrócił w 1910 roku, drukując w tomie 43-44 życiorys swego uniwersyteckiego Mistrza z Getyngi – Maxa Lehmanna. Łącznie na potrzeby Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej przygotował ponad 120 haseł, w tym dzieje Anglii opracowane wspólnie z Tadeuszem Korzonem. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych był także członkiem Komitetu Redakcyjnego.
Poruszony w liście wątek związany jest z trudnościami finansowymi jakie dotknęły wydawnictwo Encyklopedii na przełomie wieków. Pierwsze 22 tomy ukazały się nakładem i drukiem Saturnina Sikorskiego, księgarza i właściciela jednej z największych drukarni w Warszawie. W 1899 roku, na skutek narastających kłopotów finansowych, Sikorski wycofał się z wydawnictwa. Przejął je wówczas na własność Komitet Redakcyjny, który, mimo dalszych trudności materialnych, współpracując z kilkoma warszawskimi oficynami drukarskimi, doprowadził Encyklopedię do łącznej liczby 55 tomów, wydanych w 3 seriach.
List Szymona Askenazego stanowi uprzejmą, lecz stanowczą w tonie odpowiedź na propozycję partycypowania w spłacie długów zaciągniętych przez Komitet Redakcyjny. Nie bez wymownego znaczenia pozostaje fakt, że został napisany na papierze kondolencyjnym.
Tekst listu dostosowano do współczesnych zasad pisowni i ortografii, zachowując osobliwości interpunkcyjne i podkreślenia wprowadzone przez Autora.
Podany list, jedyny znany dziś list Szymona Askenazego w rękach prywatnych, znajdował się w zbiorach Aleksandra Gieysztora i Lecha Kokocińskiego. Obecnie stanowi ozdobę kolekcji Askenazjanów autora tekstu.
Arkadiusz Jabłoński.
Przedruk z "Akapitu".
- Brak komentarzy
Komentarze