[secretera].
portal bibliofilsko-aukcyjny

Mikołajczyk Stanisław (1901-1966), przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego – Archiwum z lat 1940–1966. Dokumenty z czasów II wojny światowej i działalności powojennej; korespondencja oficjalna i prywatna; dokumenty osobiste; dyplomy; pamiątki osobiste; albumy z fotografiami i luźne zdjęcia; negatywy; płyty i taśmy magnetofonowe; maszynopisy; periodyki; wycinki prasowe. 48 000,-

Mikołajczyk Stanisław (1901-1966), przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego, wiceprzewodniczący Rady Narodowej na uchodźstwie (1939-1941), wicepremier (1941-1943) i premier rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (11 VII 1943 – 24 XI 1944), poseł do Krajowej Rady Narodowej (1945-1947) i na Sejm Ustawodawczy (1947) oraz wicepremier i minister rolnictwa w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej (1945-1947). Prezes Międzynarodowej Unii Chłopskiej (od 1948). Po śmierci Stanisława Mikołajczyka spora część jego archiwum zostało przekazane przez syna Mariana Mikołajczyka (1926-2003) do Archiwum Hoovera w Uniwersytecie Stanford w Kalifornii. W posiadaniu rodziny pozostały osobiste pamiątki, a także dokumenty, fotografie i notatki, które po śmierci syna trafiły do Polski.

Wśród pamiątek po polityku znajduje się: 1) złoty zegarek kieszonkowy marki „Tavanes” o średnicy 4,8 cm, złoto próby 750; 2) dwie płyty gramofonowe z przemówieniami St. Mikołajczyka w USA z dn. 7 III 1948 r.; 3) 11 taśm szpulowych magnetofonowych zawierających audycje i rozmowy z byłym premierem; 4) dyplom (akwarela Stanisława Szklarskiego) z hasłem: „PSL to przyszła jutrzenka, wolność i fundament Nowej Polski”, dat. Morwell, Australia, 8 V 1951 r.

Dokumenty, m.in.: 1) tajna korespondencja premiera z lat 1941-1945 w postaci szyfrów, instrukcji, kluczy i kodów do nich (m.in. egz. „Warszawianki” Wyspiańskiego używany do szyfrowania). Ok. 130 luźnych kart, zapisanych atramentem, kredką i ołówkiem (ok. 23 x 32 cm) w oryg. kopertach z napisem „szyfr krajowy”; 2) pokwitowania na odbiór znacznych sum we frankach francuskich z 1941 r.; 3) brulion z notatkami Mikołajczyka z lat ok. 1941-1942, głównie teksty ang. Zszywka poprzedzona kilkoma kartami związanymi z działalnością II Rady Narodowej w Londynie (spisy członków, pokwitowania, autografy na kilku kartach), k. [75]; 4) protokół w sprawie depozytu dolarowego prezesa PSL z dn. 11 IX 1944 r.; 6) dokumentacja dotycząca rozliczeń finansowych Mikołajczyka za lata 1948-1952 (m.in. koszty działalności PSL na uchodźstwie w związku z zarzutami wewnętrznej opozycji), w tym sprawozdanie komisji rewizyjnej za okres 1947-1955, dat. 7 III 1955.

Szczególnie cenne są dokumenty osobiste Stanisława Mikołajczyka, z jego autografem, m.in. legitymacja poselska na Sejm Ustawodawczy z 4 II 1947; legitymacja PSL z 25 IV 1947; legitymacja NKW PSL na uchodźstwie z 1950 r.; legitymacja emigranta z 1953 r.; amerykańskie pozwolenie na broń z 1948, legitymacje ubezpieczeniowe i kilka innych oraz wizytówka polityka. Wyjątkowym dokumentem jest księga osób, które odwiedziły dom pogrzebowy w Waszyngtonie13 XII 1966 i złożyły swoje autografy podczas pogrzebu prezesa PSL.Ponadto odpisy oryginalnych listów Wincentego Witosa do St. Mikołajczyka; fotokopie biuletynu obozowego „Hangoniak” z X 1939 r., który redagował St. Mikołajczyk podczas internowania na Węgrzech; kopia testamentu polityka z 3 III 1965 r.; sprawa statusu Stanisława Mikołajczyka i jego syna w USA; życiorysy Mikołajczyka oraz notatki do pamiętników Stanisława Mikołajczyka.

Korespondencja, m.in.: 1) siedem listów oficerów angielskich do premiera z okresu II – IV 1944 w sprawach związanych z obiegiem informacji urzędowych; 2) siedem listów z Auschwitz żony Mikołajczyka, Cecylii do rodziny w jęz. niem. z okresu 27 X 1943 – 21 VII 1944; 3) List Władysława Bronowskiego do prof. Stanisława Kota dotyczący przygotowania spotkania przywódcy PSL z papieżem Piusem XII, dat. Rzym 15 I 1948; 4) zbiór nekrologów, telegramów i kondolencji po zgonie Zofii z Parysków Mikołajczyk (matki b. premiera). Niewielka część dokumentacji dotyczy syna Mariana, w tym korespondencja oraz kopie listów w sprawie edycji polskiej pamiętników ojca z 1981 r.; dziennik podróży Mariana Mikołajczyka z 1962 r.; korespondencja z przyjaciółmi i rodziną w Polsce dotycząca upamiętnienia ojca.

Dodatkowo kilka medali i przedmiotów pamiątkowych otrzymanych zapewne przez syna, jak popiersie Wincentego Witosa; medal z Władysławem Sikorskim autorstwa Ferenca Kovácsa (średnica 11 cm); współczesne medale pamiątkowe z królami Zygmuntem Augustem, Stanisławem Augustem Poniatowskim i Ignacym Paderewskim.

Albumy i fotografie, które stanowią największą część zbioru. Spośród 22 albumów na uwagę zasługują: 1) album 35 fotografii z lat 1941-1944, zawierający zdjęcia gen. Władysława Sikorskiego z okresu wspólnego pobytu w USA (5); z posiedzenia Rady Narodowej w Londynie (2); Stanisława Grabskiego, jako przewodniczącego tej Rady, z dedykacją; z pogrzebu gen. Wł. Sikorskiego; Stanisława Mikołajczyka jako premiera w nowym biurze (5); 2) album 31 fotografii z Kongresu PSL w Warszawie 19-21 I 1946 r. (z udziałem Bolesława Bieruta, Władysława Gomułki i Michała Roli-Żymierskiego). Z dedykacją Marii Hulewiczowej (sekretarka Mikołajczyka); 3) album ponad stu fotografii rodzinnych, w tym z pobytu w Anglii oraz w Turcji. Z dedykacją dla syna dat. Warszawa 14 III 1947; 4) album 63 kolorowanych fotografii rodzinnych z lat 50.-60. XX w., USA; 5) album 41 fotografii z IV Kongresu Międzynarodowej Unii Chłopskiej w USA, Nowy Jork 1-3 X 1954; 6) album 12 kolorowych fotografii z pogrzebu Cecylii Mikołajczyk w 1951 r.; 7) album 34 zdjęć ze ślubu syna, niedat.; 8) album 29 kolorowych fotografii z pogrzebu Stanisława Mikołajczyka 13 XII 1966; 9) dwa albumy z 70 fotografiami,
związane z nadaniem szkole w Borzęcicach imienia polityka i poświęcenia sztandaru szkoły (1995-1997); 10) album ok. 100 fotografii z odsłonięcia pomnika Stanisława Mikołajczyka w Poznaniu (4 V 1997); 10) album 107 fotografii z uroczystości pogrzebowej małżonków Mikołajczyków w USA po ekshumacji 1 VI 2000 r.; 11) album 154 zdjęć z uroczystości pogrzebowych w Poznaniu (kondukt, poznańska katedra oraz Cmentarz Zasłużonych) w dn. 3-4 VI 2000. Wyjątkową część stanowi zbiór stu kilkudziesięciu fotografii gabinetowych i portretowych Stanisława Mikołajczyka, głównie z okresu sprawowania przez niego funkcji premiera oraz z okresu po 1947 r., autorstwa znanych atelier fotograficznych w Anglii, USA i Kanadzie, o formatach 15 x 20 – 25 x 32 cm. Wśród nich kolorowana z ok. 1943 r. ze szpilką ze srebrnym Orłem polskim. Ponadto kilkaset luźnych fotografii ilustrujących ważne chwile dziejowe lub osobiste Stanisława Mikołajczyka. Spośród wydarzeń uwiecznionych m.in.: przemówienie premiera Mikołajczyka przed BBC 1 IX 1943 r.; święto ludowe 10 II 1944 w Londynie (5 zdjęć); odznaczenie w kwietniu 1944 r. SKZ Richarda Addinsella, kompozytora „Koncertu warszawskiego” (do bryt. filmu fabularnego o polskim lotniku pianiście z 1941 r.); trzy fotografie z drugiej podróży premiera do Moskwy 11 X 1944; dwie fotografie związane z audiencją Stanisława Mikołajczyka u papieża Piusa XIIw Rzymie (1948); szereg fotografii przedstawiających St. Mikołajczyka wśród żołnierzy, generalicji, polityków i najbliższych współpracowników (m.in. Stanisław Kot; Stefania Liebermann);przemówienie do 80 tys. zgromadzenia w Poznaniu po przyjeździe do Polski 5 VII 1945 r.; Mikołajczyk na konferencji FAO (ONZ) w Quebecu (październik 1945); portret St. Mikołajczyka z synem w Kenton 4 XI 1947 po ucieczce z Polski; kilkanaście fotografii z podróży do Nowego Jorku w 1949 r.; sto kilkadziesiąt fotografii, w tym na planszach, z pobytu Mikołajczyka w Japonii (m.in. wizyta w Hiroszimie); obchodów 60-lecia PSL w Nowym Jorku; setki zdjęć rodzinnych i z życia na emigracji, w tym z ostatnich lat życia premiera. Część zdjęć dotyczy również Polskich Sił Zbrojnych (np. posiedzenie II Rady Narodowej w listopadzie 1942; dekoracje Krzyżem Walecznych lotników polskich w 1944 r.; uroczystości związane z Wileńskim Dywizjonem Myśliwskim nr 317 „Wilno” z udziałem prezydenta i premiera RP w 1942 r.). Niektóre fotografie rocznicowe są związane z ruchem ludowym w Polsce (11 fotografii z uroczystości w Wierzchosławicach w 1965 r.) oraz z upamiętnieniem St. Mikołajczyka współcześnie. Znaczna część zdjęć występuje w dubletach, luzem, w tym próbne dostarczane przez firmy fotograficzne do akceptacji, m.in. przy opracowywaniu folderu związanego z politykiem. Fotografie zarówno amatorskie, jak i sygnowane, zwłaszcza portrety i zdjęcia oficjalne. Wśród autorów m.in.: Czesław Datka (1905-1951), fotograf i reporter wojenny z lat 1940-1945; BBC; Bassano Ltd., London; Blackstone Studio Inc., New York; Fayer Camera Portrait, London; Harris and Ewing, Washington D.C.; Karsh, Ottawa; Keystone Press Agency, Montreal; New York Times; Sport and General Press Agency, London; Fot. Pontificia G. Felici, Roma. Zdjęcia różnych formatów od miniaturowych po wielkoformatowe. Niektóre (poza współczesnymi od lat 90. XX w.) kolorowane i kolorowe (m.in. z pogrzebu gen. Władysława Sikorskiego; pogrzebu Stanisława Mikołajczyka). Dołączono negatywy, w tym kilkadziesiąt negatywów z podróży w okresie od 30 IX do 12 XI 1963 (Paryż, Cannes, Manchester i Londyn) oraz negatywy niektórych zdjęć portretowych. Archiwum uzupełniają liczne maszynopisy i materiały, m.in. opracowanie naukowe Tadeusza Cieplaka (sekretarza Mikołajczyka w latach 1957-1961), Stanisław Mikołajczyk na czele Międzynarodowej Unii Chłopskiej 1948-1966.

Pokaźne miejsce zajmuje znaczna ilość wycinków prasowych dotyczących Stanisława Mikołajczyka i PSL, z prasy emigracyjnej, anglojęzycznej i krajowej (po 1989). Wśród prasy światowej i emigracyjnej, m.in. numer Times’a, wol. XLVII, nr 6: 11 II 1946 z kolorową podobizną Mikołajczyka na okładce i artykułem o Polsce; specjalna edycja biuletynu „International Peasant Union” ze stycznia – czerwca 1967 w całości poświęcona zmarłemu politykowi ruchu ludowego; Biuletyny PSL wydawane w USA z lat 1981-1986; pismo PSL „Wici” wydawane w Brukseli z lat 1977-1978. Stan ogólny zachowanych materiałów dobry i bardzo dobry.

Całość archiwum Mikołajczyka uporządkowana jedynie w zasadniczych działach stanowi pokaźny zbiór ikonograficzny i archiwalny do biografii polityka ruchu ludowego i niepodległej Polski.

Ilośc odsłon: 1031