[secretera].
portal bibliofilsko-aukcyjny

Williams John. The rise, progress, and present state of the Northern Governments; United Provinces, Denmark, Sweden, Russia, and Poland. T. 1-2 (w 2 wol.). London (Londyn) 1777. T. Becket, Adelphi, Strand, 4o, s. XXII, 676; [4], 659, [5], opr. z epoki skóra ze złoc. i tłocz. 4500,-

E. XXXIII, s. 31-32 (Estreicher zna z wydań angielskich tylko edycję 4-tomową z 1777 r.); Cox, t. 1, poz. 1777. Opis trwającej pięć lat podróży po krajach Europy Północnej, angielskiego podróżnika, Johna Williamsa (1751-1814). T. 1: dzieje Holandii, Danii i Szwecji oraz początek opisu Rosji. T. 2: dalsza część dziejów Rosji doprowadzona do 1777 r. Zawiera rozdziały o jej ustroju, obyczajach, stanie ekonomicznym, dochodach i wojsku. Pozostała część tomu poświęcona jest Polsce, w tym dziejom zamieszek i I rozbiorowi Polski. Autor przeprowadził kwerendę w Moskwie oraz w Polsce. Pracował głównie w bibliotece Załuskich, czytał pisma Sarnickiego, Krasińskiego, Karnkowskiego, Chwałkowskiego, Kochowskiego, Pawła Potockiego, Fredry, dzieła Załuskich. Korzystał z informacji od familii Potockich i z kół protestanckich. Dzieje Polski rozpoczyna od krótkiego opisu geograficznego, po którym następuje historia panowania królów, doprowadzona aż do panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jako protestant, interesował się szerzej sprawą dysydentów i ich rzekomego ucisku. Wspomina o konfederacji barskiej, porwaniu króla, układzie trzech mocarstw poprzedzającym I rozbiór Polski oraz roli, jaką w tym wydarzeniu odegrali Katarzyna II i Fryderyk Wielki. Pisze też o polityce tego władcy wobec Gdańska i wyjaśnia znaczenie portu dla Anglii. Gani surowość praw wobec ludu i niedoskonałość trybunałów. W części poświęconej obyczajom pisze o złotej wolności szlacheckiej, wpływach kleru, niskim stanie rozwoju kupiectwa i handlu, podkreślając zarazem opłakany stan manufaktur. Pisząc o ciemnocie polskiego chłopa, autor twierdzi, że Polska nie może mieć kultury, gdyż chłop jest zbytnio uciskany. W rozdziałach o dochodach i siłach zbrojnych pisze, że zbytek i przepych dowódców w wojsku jest niewspółmierny w stosunku do słabości i nikłości polskiego wojska. Podkreśla fakt, że ówczesna Polska jest rządzona przez arystokrację najbardziej tyrańską ze wszystkich mu znanych. Despotyzm jest godną potępienia formą rządu, ale anarchiczne rządy złej arystokracji są według niego jeszcze gorsze, gdyż wywołują niezadowolenie i zamieszki, a Polska, w tym stanie, w jakim jest, nie może się bronić przed sąsiadami. Mimo licznych uwag krytycznych, dzieło napisane zostało obiektywnie, z dużym znawstwem i zauważalną nutą życzliwości dla Polski. Autor czarno jednak widzi dalszy los państwa i przewiduje kolejne rozbiory. Ważne podsumowanie historii schyłku I Rzeczpospolitej. Niewielkie przetarcia opraw, miejscami zażółcenia papieru. W tomie 2 miejscami ślady zalania marginesów. Nieaktualne wpisy własnościowe, poza tym stan dobry. Rzadkie.

Ilośc odsłon: 530